fot.: Michał Wozikowski

Osoba posiadająca nieuregulowane zobowiązania powinna liczyć się z  możliwością zajęcia wynagrodzenia za pracę. Najczęściej takiego zajęcia dokonuje komornik sądowy, a egzekucji podlegają wszystkie składniki wynagrodzenia, w tym premie, nagrody, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej.

Pracodawca obciążony jest obowiązkiem dokonywania potrąceń zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie pracy, gdzie ustawodawca wskazał, jakiego rodzaju należności, w jakiej kolejności podlegają potrąceniu. I tak zgodnie z art. 87 Kodeksu pracy najbardziej uprzywilejowane są należności z tytułu alimentów, następne należności o charakterze niealimentacyjnym. Dopiero po nich potrąceniu podlegają kolejno nierozliczone zaliczki i kary pieniężne wymierzone pracownikowi na podstawie art. 108 Kodeksu pracy.

Kodeks pracy określa ponadto limity, do których mogą być dokonywane potrącenia. Zgodnie z artykułem 87 § 3 należności z tytułu świadczeń alimentacyjnych mogą być potrącane do wysokości 60%, a inne należności oraz zaliczki pieniężne do wysokości połowy wynagrodzenia. Niezależnie od powyższych limitów w przypadku egzekucji świadczeń niealimentacyjnych ustawodawca przewidział również kwotę wolną od potrąceń, mającą zapewnić, zwłaszcza najmniej zarabiającym, zachowanie pewnego minimum socjalnego. Jest to kwota w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych kwota wolna nie występuje.

Zajęcie wynagrodzenia zleceniobiorcy

Regulacje Kodeksu pracy, określając zasady dokonywania potrąceń, odnoszą się do wynagrodzenia za pracę, nie obejmują natomiast wynagrodzenia z tytułu umów cywilnoprawnych. Zgodnie z regulacjami Kodeksu postępowania cywilnego, który reguluje te kwestie osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej może liczyć na ochronę wynagrodzenia przed potrąceniami tylko, gdy zostaną spełnione dwie przesłanki.Zgodnie z art. 833 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego muszą być to świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania. Gdy oba te warunki są spełnione egzekucję przeprowadza się w granicach określonych w Kodeksie pracy. Należy pamiętać, że nie znajdą tu jednak zastosowania regulacje o kwocie wolnej, dotyczącej ściśle wynagrodzenia pracowniczego, a jedynie o maksymalnej wysokości potrąceń. Kwotę wolną w takim przypadku zgodnie z art. 829 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego stanowią u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada nie podlegającej egzekucji części płacy na czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nie otrzymującego stałej płacy – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.

O tym, czy można zastosować kodeksowe zasady ochrony przed potrąceniami decyduje nie pracodawca, a komornik wskazując w zajęciu wierzytelności, iż egzekucja odbywa się z uwzględnieniem zasad wynikających z Kodeksu pracy.

Sytuacja pracownika, który oprócz umowy zlecenia jest związany z pracodawcą umową o pracę, z punktu widzenia ochrony przed potrąceniami jest o wiele trudniejsza niż sytuacja osoby, która jest jedynie zleceniobiorcą. W takim przypadku wykluczone jest, że stosunek cywilnoprawny jest jedynym źródłem utrzymania, a co za tym idzie odpada podstawowa przesłanka zastosowania norm chroniących pracownika przed nadmiernymi potrąceniami. Jeżeli komornik nie wskaże, że należy stosować potrącenia na zasadach wynikających z Kodeksu pracy, wówczas pensja ze zlecenia podlega potrąceniu w całości, a zleceniobiorca nie musi nawet mieć zagwarantowanego tzw. minimum egzystencji w postaci jednorazowej kwoty niezbędnej na utrzymanie dłużnika i jego rodziny przez dwa tygodnie (art. 829 pkt 5 K.p.c.). Funkcję takiego minimum w tym przypadku spełnia kwota wolna, stosowana przy dokonywaniu potrącenia z wynagrodzenia za etat.

Zajęcie zasiłku

Zasiłek chorobowy, a także zasiłek opiekuńczy, macierzyński oraz świadczenie rehabilitacyjne podlega egzekucji na zasadach określonych w art. 139-144 ustawy emerytalnej, gdzie podobnie jak w Kodeksie pracy, ustawodawca wyznaczył limity, do których mogą być dokonywane potrącenia.

Zgodnie z przytoczonymi regulacjami zasiłki podlegają egzekucji na zaspokojenie należności alimentacyjnych do wysokości 60% świadczenia oraz w przypadku innych egzekwowanych należności do wysokości 25%. Przy czym należy pamiętać, iż w pierwszej kolejności dokonuje się potrąceń z tytułu świadczeń alimentacyjnych. Wysokość potrącenia ustala się od kwoty zasiłku przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Potrącenia egzekucyjne należności niealimentacyjnych nie mogą naruszyć kwoty wolnej, która jest równa części zasiłku po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy odpowiadającej 50% najniższej emerytury (od 1 marca 2014 r. jest to kwota 422,23 zł, tj. 844,45 zł x 50%). Jeżeli zasiłek chorobowy jest wypłacany tylko za część miesiąca, to kwota wolna od potrąceń podlega proporcjonalnemu obniżeniu.

Jednoczesne zajęcie wynagrodzenia oraz rachunku bankowego

W przypadku zajęcia rachunku bankowego bank nie może dokonać wypłaty żadnych środków, a wszystkie pieniądze zobowiązany jest przekazać na rachunek komornika. Jednak, kiedy pracodawca dokonuje zapłaty wynagrodzenia za pracę przez przelew na rachunek, a nie wypłatę gotówki w kasie, komornik może dokonać zajęcia rachunku w zakresie dopuszczalnym przez przepisy Kodeksu pracy. Zajęcie wynagrodzenia za pracę u pracodawcy oraz rachunku bankowego, na który pracodawca przekazuje wolną od wynagrodzenia kwotę, jest sprzeczne z prawem, gdyż wynagrodzenie to w części wolnej od egzekucji podlega ochronie. W tym zakresie zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego, na czynności komornika można złożyć skargę do sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Skargę wnosi się do sądu w terminie 7 dni od dnia zaskarżonej czynności lub od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności, a w przypadku braku zawiadomienia – od dnia, w którym czynność powinna być dokonana.

Asystentka Doradcy Podatkowego w Kancelarii. Absolwentka organizacji i zarządzania w ochronie zdrowia Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a także Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, gdzie skończyła administrację oraz studia podyplomowe z prawa pracy.

Marta Pawlaczyk

View all posts by Marta Pawlaczyk
Martas website